Dla utrzymania lub odzyskania płynności finansowej firmy, czyli zdolności do wywiązywania się z bieżących zobowiązań, przedsiębiorca może zastosować faktoring. Na czym on polega i jakie są konsekwencje skorzystania z takiej usługi finansowej przez przedsiębiorcę?
Pojęcie faktoring definicja
Z definicji faktoringu wynika, że jest to usługa finansowa, w której występują dwie strony: firma faktoringowa, czyli faktor oraz przedsiębiorstwo, czyli faktorant. Faktoring polega na wykupie przez faktora od faktoranta nieprzeterminowanych należności wynikających z faktur z tytułu sprzedaży towarów lub usług. Faktoring pozwala na natychmiastowe uzyskanie większej części płatności za faktury z dłuższym terminem zapłaty. Można powiedzieć, że definicja faktoringu jest to forma krótkoterminowego finansowania dla firm, które udzielają kredytów kupieckich swoim klientom, czyli stosują odroczone terminy płatności wobec kontrahentów.
W parze z usługą faktoringu mogą iść również i inne korzyści dla przedsiębiorcy. Może on nie tylko uzyskać natychmiastowy dostęp do gotówki, ale również pakiet usług dodatkowych, które mogą polegać m.in. na monitorowaniu i egzekwowaniu płatności. Faktor może też przejąć ryzyko niewypłacalności odbiorcy. Wszystko zależy od tego, z jakim rodzajem faktoringu w danym przypadku mamy do czynienia.
Podstawa prawna dla faktoringu
W polskim porządku prawnym nie ma przepisów odnoszących się konkretnie do umów faktoringowych, dlatego należy je określić mianem umów nienazwanych. Mają do nich zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego. W art. 509 k.c. wskazano, że: „Wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią, chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki”.
Dodatkowo art. 3531 k.c. wskazuje na swobodę umów i zgodnie z nią strony mogą zawierać je i układać stosunek prawny według własnego uznania, ale tak, aby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
Z orzecznictwa sądów wynika, że umowa faktoringowa jest umową mieszaną, składającą się z kilku umów typowych, jakie regulowane są ustawowo. Zasadniczym jej elementem jest przelew wierzytelności, ale w połączeniu ze świadczeniem dokonywanym przez faktora usług. Jednocześnie jest to umowa odpłatna, co oznacza, że faktorant w zamian za przelaną wierzytelność otrzymuje środki finansowe, których wysokość zależy m.in. od zakresu przejętego przez faktora ryzyka niewypłacalności dłużnika.
Zgodnie z art. 487 § k.c. faktoring jest umową wzajemną, która zobowiązuje obie strony. Z założenia świadczenie jednej z nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej strony. Istnieją również przepisy regulujące funkcjonowanie usług faktoringowych w prawie międzynarodowym. W konwencji UNIDROIT o faktoringu międzynarodowym z 28 maja 1988 roku, czyli w tzw. konwencji ottawskiej zdefiniowano faktoring jako umowę zawartą pomiędzy dwiema stronami, zgodnie z którą faktorant (przedsiębiorca) przenosi na faktora (firmę faktoringową) wierzytelności powstałe w wyniku umowy sprzedaży towarów lub usług zawartej pomiędzy nim a jego dłużnikami. Definicja faktoring zgodnie z konwencją ottawską dłużnik powinien być poinformowany o przeniesieniu własności wierzytelności.
Jakie są rodzaje faktoringu?
Faktoring faktoringowi nierówny, dlatego warto poznać kluczowe różnice oraz podobieństwa dla poszczególnych jego rodzajów. Umowy faktoringowe można podzielić na te, które reprezentują faktoring wierzytelnościowy, nazywany powszechnie faktoringiem, jak i na umowy faktoringu dłużnego.
W przypadku faktoringu wierzytelnościowego przedsiębiorca nie musi czekać na zapłatę za fakturę przez kontrahenta, ale może przekazać ją faktorowi i uzyskać zapłatę. Pieniądze, które wpływają na konto faktoranta w ten sposób, można przeznaczyć na dowolnie wybrane cele. W większości przypadków, gdy mowa jest o usługach faktoringowych, będziemy mieli do czynienia z faktoringiem wierzytelnościowym.
Tylko nieliczne umowy dotyczą faktoringu dłużnego. W jego przypadku faktor pokrywa zobowiązania klienta wobec dostawców i kontrahentów. Faktorant zyskuje czas, aby zebrać niezbędne środki i zapłacić za swoje zobowiązania. Mniej więcej w ten sam sposób działają pożyczki biznesowe dla firm. Jednakże faktoring dłużny różni się od nich tym, że nie obniża zdolności kredytowej faktoranta, nie ma negatywnego wpływu na bilans firmowy i nie wymaga zastosowania twardych zabezpieczeń. Można go uzyskać znacznie szybciej niż kredyty czy pożyczki biznesowe.
Biorąc pod uwagę to, czy faktor przejmuje od faktoranta ryzyko niewypłacalności klienta, możemy wymienić faktoring pełny, nazywany faktoringiem bez regresu, jak i faktoring niepełny, który określany jest też mianem faktoringu z regresem.
Faktoring pełny jest formą usługi faktoringowej, w której nie trzeba zwracać wypłaconej przez faktora zaliczki, jeśli zdarzy się, że dłużnik nie zapłaci w terminie. Faktor bierze bowiem na siebie ryzyko tego, że kontrahent klienta okaże się niewypłacalny lub nierzetelnie będzie wywiązywał się ze swoich zobowiązań. Na barkach faktora przy faktoringu pełnym, bez regresu, spoczywa odzyskanie długu we współpracy np. z ubezpieczycielem należności. Faktor musi przejąć ryzyko niewypłacalności i podjąć koszty windykacji. Faktorant zaś ma gwarancję, że odzyska należności i wolne środki.
Faktoring niepełny, tj. faktoring z regresem polega na tym, że na początek po podpisaniu umowy faktoringowej, faktor wypłaca pieniądze faktorantowi za wystawione przez klienta faktury. Jeśli jednak zdarzy się, że dłużnik nie ureguluje płatności terminowo, to faktorant zobowiązany jest do zwrotu wypłaconej zaliczki. Przedsiębiorca musi wówczas sam podjąć się odzyskania należności i proces windykacji pozostaje w jego gestii. Faktor nie przejmuje ryzyka niewypłacalności dłużników faktoranta.
Faktoring wierzytelnościowy może przyjąć formę faktoringu jawnego i cichego. Jawny, nazywany również otwartym polega na tym, że kontrahent przedsiębiorcy jest natychmiast informowany o fakcie zawarcia umowy faktoringowej. W tym przypadku wydatki z tytułu prowizji i odsetek za usługę przedsiębiorca może sobie zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu.
Faktoring cichy jest przeciwieństwem faktoringu jawnego. W takim przypadku kontrahent nie jest w ogóle informowany o tym, że przedsiębiorca zawiera umowę faktoringową. Spłaca więc on zobowiązanie nie do faktora, ale do klienta faktora. Z jego perspektywy nic nie ulega zmianie. Najczęściej z faktoringu cichego korzystają ci przedsiębiorcy, w przypadku których w umowie z kontrahentem mają zastrzeżony zakaz cesji wierzytelności.
Istnieje jeszcze faktoring półotwarty, czy też półjawny, gdy kontrahent na początku nie wie o zawartej umowie faktoringowej oraz o cesji wierzytelności, a dowiaduje się o tym z chwilą otrzymania wezwania do zapłaty zobowiązania.
Jak wybrać faktora?
Wybór firmy faktoringowej jest kluczowy dla przedsiębiorcy, który chce w ten sposób zapewnić sobie bieżące finansowanie działalności oraz utrzymać płynność finansową. Pożyczki biznesowe, do których można porównać faktoring, będą korzystne, jeśli współpraca pomiędzy faktorem a faktorantem będzie układała się w odpowiedni sposób. Problemem jest wybór firmy faktoringowej spośród co najmniej kilkunastu, jakie działają na polskim rynku. Są to zarówno firmy niezależne, jak i takie, które mają powiązania z bankami i instytucjami finansowymi.
Głównymi kryteriami wyboru firmy faktoringowej powinny być:
- wiarygodność faktora na rynku,
- cena usługi,
- dodatkowe usługi biznesowe, z jakich klient może skorzystać.
Najlepiej podpisywać umowy faktoringowe po upewnieniu się, że faktor działa rzetelnie i prowadzi wiarygodną firmę. Jej reputację można sprawdzić na podstawie referencji udzielnych przez innych klientów. Można również potwierdzić wiarygodność firmy faktoringowej w organizacjach branżowych – w Polsce funkcjonuje Polski Związek Faktorów, a w skali światowej działa International Factor Group oraz Factor Chain International.
Dla przedsiębiorców chcących skorzystać z faktoringu bardzo duże znaczenie mają najczęściej koszty tej usługi. Kształtuje je prowizja faktora, która obliczana jest jako procent od kwoty brutto finansowanych faktur. Doliczyć trzeba też odsetki. Przy pojedynczych fakturach sprzedawanych faktorowi najczęściej nie ma możliwości negocjowania warunków cenowych, ale przy wysokich obrotach przekazanych do faktoringu przez przedsiębiorcę staje się to jak najbardziej możliwe. Zwykle koszty związane z faktoringiem są ustalane indywidualnie z klientem przez firmę faktoringową.
Warto przy wyborze faktora sięgnąć po ranking faktoringu, w którym uszeregowano firmy pod kątem wysokości kosztów, wielkości prowadzonej działalności czy liczby klientów, ilu obsługują rocznie. Ranking faktoringu powinien ułatwić nam dokonanie wyboru takiego partnera faktoringowego, który umożliwi przedsiębiorcy szybki dostęp do środków na finansowanie bieżącej działalności, zapewni płynność finansową, a jednocześnie umożliwi mu zwiększenie elastyczności co do terminów płatności. Przy faktoringu pełnym bez regresu to faktor przejmie od faktoranta ryzyko niewypłacalności dłużnika.
Warto to wszystko rozważyć, ponieważ faktoring daje natychmiastowy dostęp do gotówki, przez co przedsiębiorca nie musi czekać na opłacenie faktur przez swoich kontrahentów. Udziela tzw. kredytu kupieckiego, kształtuje pozytywne relacje z partnerami w biznesie, ale dzięki faktoringowi może otrzymać środki wynikające z faktur już w dniu ich wystawienia. Faktoring będzie korzystnym rozwiązaniem zarówno dla większego biznesu, jak i dla małych firm. Czasem firmy faktoringowe stawiają dla potencjalnych klientów wymóg odpowiednio długiej obecności na rynku, na przykład przez ostatnie 6 miesięcy, zabezpieczając w ten sposób również i swoje interesy związane z działalnością faktoringową.