Czym jest oświadczenie PEP?
W marcu 2018 roku została uchwalona Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Zgodnie z jej treścią, szereg instytucji finansowych, zbiorczo określanych w ustawie, jako „instytucje obowiązane” (w tym banki i firmy pożyczkowe) zostały zobowiązane do uzyskiwania od klientów, przy zawieraniu umowy, tak zwanych oświadczeń PEP. Jest to oświadczenie, dotyczące zajmowania eksponowanych stanowisk politycznych. W treści ustawy, mocodawca wskazał zarówno cel i zasadność zbierania takich informacji przez instytucje finansowe, jak i listę stanowisk, które zostały uznane za eksponowane stanowiska polityczne. W art. 46 wspomnianego aktu prawnego ustawodawca nakłada na podmioty, które w ustawie zostały określone, jako „instytucje obowiązane” (ich pełna lista znajduje się w art. 2 ustawy) obowiązek ustalenia, czy klient jest osobą zajmującą eksponowane stanowisko polityczne. Aby wspomniane instytucje mogły efektywnie wdrożyć procedury dotyczące analizy ryzyka, mocodawca uposażył je między innymi w prawo do przyjmowania od klientów oświadczeń PEP w formie pisemnej lub dokumentowej. Co więcej, oświadczenie składane jest pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia, czego dopełnieniem jest obowiązkowa klauzula o następującej treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia”.
W jakim celu składamy oświadczenie PEP?
Instytucje obowiązane weryfikują potencjalnych klientów pod kątem zajmowania przez nich eksponowanych stanowisk politycznych, przede wszystkim w celu zapobiegania korupcji i praniu brudnych pieniędzy. Jeśli dana osoba piastuje ważne stanowisko zaufania publicznego, dzięki któremu ma dostęp do poufnych informacji czy ogromnych środków finansowych, a dodatkowo może wykorzystać swoją pozycję do wywarcia wpływu na inne osoby lub podmioty w celu popełnienia przestępstwa, instytucje wymienione w ustawie mają nie tylko prawo, ale i obowiązek podjęcia niezbędnych kroków, aby nie dopuścić do takich sytuacji. Jako że oświadczenie PEP jest składane pod rygorem odpowiedzialności karnej, zakłada się, że informacje w nim zawarte są zgodne z prawdą. Osoba posiadająca status PEP może korzystać z usług danej instytucji obowiązanej, jednak zostanie poddana znacznie bardziej szczegółowej weryfikacji, niż „zwykły klient”. Przede wszystkim, wzmożonemu monitoringowi zostaną poddane wszelkie przepływy finansowe i stosunki gospodarcze osoby ze statusem PEP. Dodatkowo każda transakcja z rachunku bankowego takiej osoby, której wartość przekroczy 10 tys. euro, niezwłocznie zostanie zgłoszona do Generalnego Inspektora Informacji Finansowej. Należy podkreślić, że to instytucja obowiązana odpowiada za złożenie przez klienta oświadczenia PEP. Oznacza to, że podmiot najpierw musi zażądać oświadczenia od klienta, dopiero wtedy pojawia się obowiązek jego złożenia. Konsument nie jest zobligowany do tego, aby dostarczyć oświadczenie danej instytucji, bez uprzedniego żądania. W praktyce zazwyczaj wygląda to tak, że pracownik instytucji obowiązanej podczas odczytywania i przekazywania dokumentów związanych, np. z zaciągnięciem kredytu hipotecznego, przekazuje klientowi do podpisu również wzór oświadczenia PEP, pytając jedynie, czy nie zajmuje eksponowanego stanowiska politycznego. Większość „zwykłych obywateli” w takim momencie nie jest świadoma, jak ważne oświadczenie zostało im przedłożone do podpisu. Jednakże zazwyczaj rzeczywiście jest to jedynie formalność, która nie wywiera żadnych dalszych konsekwencji, gdyż znaczna większość społeczeństwa nie pełni stanowisk zaliczanych do PEP. Oczywiście na życzenie klienta, pracownik takiej instytucji jest zobowiązany podać podstawę prawną na kanwie, której żąda złożenia oświadczenia, jednak nie odpowiada on za przekazane przez klienta informacje w tym zakresie. Co oznacza, że nawet jeśli klient nieświadomie poda w oświadczeniu fałszywe informacje, np. nie zdając sobie sprawy z tego, że zajmowane przez niego stanowisko jest wymienione w ustawie, jako PEP, ponosi pełną odpowiedzialność karną, gdyż niewiedza nie jest w takim przypadku usprawiedliwieniem. Odpowiedzialność ta wynika z art. 233 Kodeksu Karnego, a kara, jaka grozi za zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy to pozbawienie wolności na okres od 6 miesięcy do 8 lat.
Osoby zajmujące eksponowane stanowiska polityczne – czyli właściwie, kto?
Prawodawca w Ustawie o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu zdefiniował pojęcie osoby zajmującej eksponowane stanowisko polityczne. Jest to osoba fizyczna, zajmująca znaczące stanowisko lub pełniąca ważną funkcję publiczną. Ze względu na dość ogólny charakter definicji, ustawodawca zdecydował się na doprecyzowanie zagadnienia poprzez zawarcie w ustawie katalogu takich stanowisk. Należy podkreślić, że katalog ma charakter otwarty, co oznacza, że nawet jeśli dane stanowisko nie zostało wymienione w art. 2 ust. 2 pkt. 11 ustawy, również może podlegać jej przepisom. Wśród tych, które spełniają przesłanki eksponowanych stanowisk politycznych, znalazły się między innymi takie stanowiska jak, głowa państwa, szef i członek rządu, prezes partii politycznej, poseł, senator, sędzia wysokiego szczebla (np. Trybunału Konstytucyjnego), a także prezes i członek zarządu Narodowego Banku Polskiego czy dyrektor przedsiębiorstwa państwowego. Jeśli interesuje cię pełny katalog zawarty w ustawie, możesz bezpłatnie zapoznać się z jej treścią (a także wszelkich innych aktów prawnych obowiązujących w Polsce) za pośrednictwem strony isap.sejm.gov.pl. Pamiętaj, że nieznajomość prawa szkodzi, więc warto być na bieżąco z obowiązującymi przepisami, szczególnie w zakresie finansów.